Kırmızı Kazak

Hayatta ve edebiyatta yüzleşme

Lise yıllarımda her ayın birini büyük bir sabırsızlıkla beklerdim. Yeni bir ay, koşa koşa Beşiktaş iskelesinin yanındaki gazeteciden alınacak Adam Sanat demekti benim için. Kapağı bile pek incelemeden okuduğum ilk yazar Fethi Naci’ydi, Eleştiri Günlüğü. Onun o çok da derine inmeyen eleştirilerine, yeri geldiğinde yazara kızmalarına, bazen bir kitabı anlatmaya çocukluğundaki bir anıyla başlamalarına bayılıyordum. Sonra hayat nasıl oldu da benim Adam Yayınları’nda çalışmamı sağladı, ben nasıl hayranlıkla okuduğum o yazarlarla tanıştım, onlu yaşlarımın sonuyla yirmili yaşlarımın başı nasıl rüya gibi geçti, hâlâ düşünür düşünür şaşarım.

Eleştiri Günlüğü’nü okurken duyduğum heyecanı, hazzı gençliğime verip bir daha duymam sandığım yıllarda sosyal medyada arada bir karşıma çıkan bir yazarı okumaya başladım sonra. Anladım ki heyecan konusunda yanılmışım, gençlikle alakası yokmuş. Sık sık itiraf ettiği gibi yazar olma niyeti olmayan, bir şekilde “kandırılarak” kendini BirGün gazetesinde bulan akademisyen Meltem Gürle, benim yazılarını hevesle beklediğim yeni yazarım oldu. Yıllardır takip edip okuduğum yazıları bu yıl kitap olarak yayımladı, yayımlandığı günden beri okuyor, tekrar okuyor, biraz ara verip bazı bölümlerini yeniden okuyorum. Kırmızı Kazak’ın arka kapak yazısını kim yazdıysa bunun başımıza geleceğini bilmiş belli ki: “...ara vereceksiniz, döneceksiniz, yeniden durup yeniden başlayacaksınız. Oturacaksınız, kalkacaksınız, araya başka kitaplar girecek. Elinizdeki kitabın kopyası eskiyecek ama okuduklarınız değil.”

Meltem Gürle’nin yazıları derlenmiş, toparlanmış, çok güncel ve siyasi olanlar elenmiş, yazılış tarihlerine göre değil konularına göre gruplandırılmış. Yazıların sıralanışını da, toparlandığı konu başlıklarını da çok sevdim. İlk bölüm Lauren Bacall ve Lastik Pabuçlar, çocukluğa odaklanıyor. Özellikle İskandinav ve Latin Amerikalı yazarları okurken hayran olduğum çocukluğu anımsama ve anlatmanın son derece içten örnekleri var bu bölümde. Kayıp Zamanın İzinde’den bir alıntıyla Çokomel’i, Parasız Yatılı’ya bağlanan bir sonla sınıfta ötede bekleşen çocukları, okula Nâzım Hikmet götürülmesinin yasak olduğu günlerden dem vurmasıyla 90’larda okullardaki arama günlerini anımsatan denemeler. Çocukluğu anımsamak yüzleşmeye giden en önemli yol belki de. Bizi biz yapan anları, detayları, kokuları hatırlayabilsek daha iyi tanıyacağız kendimizi. Anıları yok saydığımız için ne kendimizle ne tarihimizle yüzleşebiliyoruz gibi geliyor bana.

Meltem Gürle kendini okura açarak hissettirdiği içtenlikle birçok kalıbı da kırıyor aslında. Kendinden bahsetme, öznel değil nesnel yaz, geniş zaman kullan gibi kurallarla nefret ettirildiğimiz yazı yazmanın aslında öyle bir şey olmadığını gösteriyor ve kitabı okuyanlarda da yazma isteği uyandırıyor ki bence bu edebiyatın bir başka büyüsü. Bu nedenle İncelikler Yüzünden yazısının sonunda ağlıyor, kaybettiklerimizi düşünüyor ve anlatma ihtiyacı hissediyorsak, bu büyünün tuttuğunu gösteriyor.

Güncel yazıların bir kısmı elenmiş olsa da bir şehrin ruhunu kaybedişini adım adım okuyoruz Kırmızı Kazak'ta. Bu şehirde yolunu kaybedenlere, umudunu yitirenlere, şu an yatıp kalkıp bu memleketten gitmeyi düşünenlere hep anlatacak bir hikâyesi, söyleyecek bir sözü, kendisiyle beraber bize de soracak bir sorusu var Meltem Gürle’nin. Ve bu kitapta birer anı gibi başlayan, öykü gibi sonlanan denemeler kendimizin dışında edebiyatla da yüzleşmemizi sağlayacak çünkü yaratıcı yazarlığı genellikle kurguyla sınırlayan bir anlayışı yerle bir edecek denli özgün bir ara tür yaratıyor Gürle.

Denemeleri okurken böyle derinlerde hafiften bir kıskançlık duyduğumu itiraf ettim bazı arkadaşlarıma. Bir kere eleştiri kuramları, modernizm, postmodernizm, Berna Moran filan okuyacağını hayal ederek Türk Dili ve Edebiyatı bölümüne gitmeyecek denli akıllı biriymiş en azından Meltem Gürle dedim, kendi saflığıma yine kızarak. Ne güzel üniversitede ne güzel bölüm okumuş, üstüne de ne güzel bir öğretmen olmuş, dedim sonra. Sık sık edebiyatla kurduğu ilişkiyi ve hayatla kurduğu bağı düşündüm. Bahsettiği romanlardan, yazarlardan yaptığı alıntıları nasıl hatırladığını merak edip hayran kaldım. Alışkın olduğumuz o akademisyen dilinden, tavrından uzak durarak, okurla ne denli eşit bir ilişki kurduğunu görüp en çok bu yüzden sevdiğimi anladım. Yıllardır kitap yazıları yazıyor olsam da asıl yazmak istediğimin böyle denemeler olduğunu keşfettim. Ben böyle kendimle yüzleşedururken hayat yine bir sürpriz yaptı ve Oggito’da ne istersem yazabileceğim bir yerim oldu.

Böylelikle Meltem Gürle’nin yeri geldiğinde ağlatan yeri geldiğinde güldüren ama insana hep iyi gelen denemeleri işte o bahsettiğim büyüyü bana da yaptı. Şurada, gözünüzün önünde, hayattaki en büyük pişmanlığımı da utandığım bu küçük kıskançlığımı da anlattığım bir yüzleşmeyi yazdırdı.

Banu Yıldıran Genç

* Bu yazı oggito.com'da yayımlanmıştır.